Guido Lurquin
Ook professionelen hebben het vaak moeilijk met naamgeving. De genusnaam “Calla” wordt in de handel nog steeds verkeerdelijk gebruikt voor Zantedeschia en dit al meer dan 100 jaar lang!
Vooral de wat kleiner blijvende soorten uit het geslacht Zantedeschia, of ze nu witte, gele, paarse of rode bloemen dragen, worden steevast als “Calla” geëtiketteerd. De naam Calla mag echter enkel en alleen gebruikt worden voor onze inheemse slangewortel.
Slangewortel is een bladverliezend of halfgroenblijvende vaste plant. De 1 cm dikke, holle wortelstokken kruipen onder en boven de grond, als een slang, vandaar de naam van de plant. Glanzende, leerachtige, breed eironde, aan de top toegespitste bladeren met hartvormige basis worden boven water geplaatst. De bladeren zijn lang gesteeld, tot 15 cm lang en bijna zo breed. Slangewortel bloeit in mei en juni, soms weer in augustus-september. De bloem lijkt op die van aronskelken maar is kleiner en eerder vlak. De stengel van de bloeiwijze is ongeveer even lang als de bladsteel. De eigenlijke bloempjes zijn groen en hebben geen bloemdek. Deze minuscule bloempjes staan in een spadix (bloeikolf) van 2 Ã 3 cm lang, omgeven door een apex (bloeischede) van 7 Ã 10 cm die van buiten groen is en van binnen wit. Na de bloei wordt de binnenzijde van de apex ook groen, vaak wat roodachtig. Na bevruchting ontwikkelen zich koraalrode bessen. In de bessen bevinden zich vier tot tien bruinige, vrijwel ronde, wat langwerpige zaden. Alle plantendelen zijn giftig, vooral de rode vruchten. Let erop dat kleine kinderen ze niet opeten.
Slangewortel is inheems in Europa, Noord-Amerika en Azië. Moerassen, natte weiden, natte bosgronden en waterkanten zijn de natuurlijke groeiplaats van deze, in onze natuur bedreigde, plant. Slangewortel is in ons land beschermd maar is courant verkrijgbaar in de vijverhandel.
De namen
De geslachtsnaam Calla werd al door Plinius gebruikt en betekent volgens sommige bronnen “onzeker”, misschien slaande op de bloeiperiode van de plant die zich soms slechts eens per twee jaar zou voordoen. Volgens andere bronnen komt calla van kallos = lichamelijke schoonheid. Palustris betekent in ieder geval uit het moeras. De oorsprong van de naam slangekruid spreekt voor zich: de wortel gedraagt zich als een slang. De signatuurleer indachtig werd slangekruid in de volksgeneeskunde gezien als een onfeilbaar middel na een slangenbeet. Van wetenschappelijke zijde wordt betoogd dat slangewortel helemaal geen nut heeft in zo”n geval.
Andere in het Nederlandse taalgebied gebruikelijke benamingen zijn zwijnskruid en zwijnsoor. Vroeger was de plant wijd verbreid in onze streken en werd zelfs gebruikt als varkensvoer. In het Engels luidt de naam bog arum en in het Duits heet de plant Sumpfkalla.
In de waterpartij
Slangewortel is op zijn plaats in onze kleine of grote watertuin. De cultuur van Callapalustris is helemaal niet moeilijk. Het is een gemakkelijk te houden vijverplant. Hij verkiest stilstaand of zeer zacht stromend water van 4 tot 10 cm diep, maar kan ook dieper, zelfs tot 25 cm. Hij wordt best in een wat lemig grondmengsel geplant. Zet de containers ver uit elkaar, want de plant kruipt er uit. Slangewortel is een geschikte plant om de vijverrand te bedekken. Hij kruipt met zijn wortelstokken uit het water over de vijverrand heen en moffelt deze weg. Dat de bladeren semi-groenblijvend zijn is aardig meegenomen. Slangewortel groeit, vooral in de zon, uitbundig en bloeit meestal in de voorzomer en vaak een tweede maal in de herfst. De aronskelkachtige bloemen vallen misschien niet erg op maar de rode bessen des te meer. De tros bessen ziet eruit als een heel grote framboos, een aanlokkelijke maar giftige framboos. Zorg dat kinderen er niet bij kunnen
Het vermenigvuldigen van slangewortel gebeurt door zaad in de herfst (zaden een week in plastic zakje in diepvries leggen) of door delen van de wortelstok in de lente. Vermits de wortelstok zich frequent deelt is deze laatste manier de meest gebruikelijke. Calla is volledig winterhard.
De bloemen van slangewortel worden meestal bevrucht door erover kruipende waterslakken, maar ook door vliegen en kevers. De gestreepte zaden drijven aan het wateroppervlak, soms jaren lang. Mogelijk is dit een aanpassing aan het leven als pionierplant. De zaden hebben zo alle tijd om naar een gunstige plaats te drijven vooraleer zij ontkiemen. Slangewortel groeit vaak als opvolger van krabbescheer in pioniervegetaties van drijftillen en trilvenen. In deze verlandingszones bevinden zich vaak ook watermunt, moerasvergeet-mij-nietje en kleine watereppe.
In Lapland, het dak van Europa, werden de bittere, maar zetmeelrijke, wortelstokken gekookt en in een soort brood verwerkt. Tja, bij gebrek aan beter waarschijnlijk. Toch maar liever niet proberen zou ik zeggen want de hele plant is giftig. Een hardnekkige uitslag op de huid, alsof men zich heeft verbrand, kan een gevolg zijn van het aanraken van het irriterende sap van slangenwortel in combinatie met zonnelicht. Gevoelige handjes zijn gewaarschuwd.
