Ief De Laender
Ultra violet lampen, ook wel ultra violet stralers of in het Engels ultra violet clarifiers verstoort de reproductie van micro-organismen, virussen, bacteriën, protozoa,? Uv licht als ontsmettingsmethode wordt in verschillende domeinen toegepast, ook in de vijver.
In de vijver wordt UV licht gebruikt omdat het een negatief effect heeft op de groei van ééncellige algen (de zweefalgen die het groene water veroorzaken)
Deze lampen zenden een bijzonder (energierijk) maar schadelijk soort licht (UV licht) uit van bepaalde golflengtes tussen de 13 tot 400 nanometer (nm) via een kwikdampbuis. Het bacteriedodend UV licht ligt tussen de 200 en 295 nanometer waarbij de meest schadelijke stralen zich bevinden op 254 nm.
Het dodend effect van UV
De straling op 254 nm doodt levend weefsel. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen goede (niet-pathogene) en slechte (pathogene) micro-organismen Wees voorzichtig met het onderhoud, leg de lamp altijd uit. De UV straling is ook schadelijk voor uw ogen en huid. De ultra violet lamp heeft een ommanteling dat u beschermt tegen UV straling. Zonder gevaar voor eigen gezondheid kan de werking van de lamp gecontroleerd worden. Goede toestellen zijn beveiligd en voorzien van controlelampen, een kleine opening aan de contactzijden of hebben beschermkapjes aan de uiteinden waarbij een semi-doorzichtig materiaal de gloed van de lamp laat opmerken. Voor uw gezondheid bouwt u beter niet zelf een ultra violet c.
Elk levend organisme bestaat uit één of meerdere (ontelbare cellen). In elke cel zit een kern die de genetische informatie bevat, opgeslagen in het DNA (de bouwstenen). De genetische informatie bevat alle codes voor de ontwikkeling van een levend organisme. De heel simpele organismen hebben zelfs geen kern waarin de genetische code zit. Als deze organismen zich willen voortplanten (reproductie van bacteriën en algen) dan wordt het DNA met de genetische informatie gedupliceerd en doorgegeven aan het nieuwe organisme (bacterie of algen).
UV licht en in het bijzonder de straling op 254 nm schakelt het nucleïnezuur (nodig voor voortplanting) in het DNA uit waardoor het de cel onmogelijk wordt gemaakt zich nog voort te planten en in een vroeg stadium afsterft.
UV licht maakt dus micro-organismen (die éénvoudig opgebouwd zijn) steriel. UV licht verstoort hun reproductie. Niet alle micro-organismen worden met dezelfde dosis UV licht gedood. Dat hangt af van hun grootte. DNA van een protozoa is heel wat moeilijker aan te vallen dan dat van algen of een bacterie.
Sommige organismen zullen aangetast worden bij een korter contact met UV licht dan andere organismen.
Het resultaat
Het resultaat op het behandelen van vijverwater met UV licht is helder watermaar ook een hoeveelheid dood organisch materiaal dat in de vijver zich voordoet als groene vlokken die naar de bodem bezinken of samenklonteren en op het wateroppervlak drijven.
De groei van draadalgen kan versnellen omdat het water door behandeling met UV licht glashelder is. Draadalgen kunnen we beschouwen als primitieve zuurstofplanten, dus is zonlicht voor hen ook belangrijk. Ook de voedingsstoffen in het water (nitraten en fosfaten) die anders de zweefalgen ten goede komen zullen aanzetten tot draadalg groei.
Sterilisatie
UV lampen verminderd de populatie van de vrij zwemmende organismen in het water door hun voortplanting te belemmeren maar hebben totaal geen effect op de micro-organismen die zich vasthechten op het filtermateriaal, substraat,? (nitrificerende bacteriën). Een grote misvatting is dat UV lampen ook de nuttige micro-organismen, beter bekend als de nitrificerende bacteriën in het filter, zouden doden. Enkel de kleine, ervoor gevoelige organismen die daadwerkelijk doorheen de lamp passeren en een dosis straling krijgen worden behandeld.
In die betekenis maken UV lampen de vijver dus niet compleet steriel. Daarom is het belangrijk de UV lamp voor 24 tot 48 uur na toedienen van nieuwe bacteriën uit te schakelen. De bacteriën hebben deze tijdsperiode nodig om zich vast te hechten. Doe je dit niet dan zullen ook deze nuttige bacteriën gedood worden omdat ze voor deze periode wel nog vrij in het water rondzweven op zoek naar een geschikte hechtingsplaats.
De sterkte van de ultra violet lamp wordt uitgedrukt in Watt. In de handel zijn verschillende sterktes van ultra violet lampen verkrijgbaar die gaan tot 60 Watt Voor grotere vijvers past men zelfs gecombineerde ultra violet lampen toe waarbij verschillende lampen achter elkaar gemonteerd worden. Men voorziet 2 à 3 Watt per 1000 liter vijverwater als een succesvolle toepassing van UV licht om de zweefalgen te doden. In de praktijk rond men altijd af naar boven. Het is beter een te sterke lamp te nemen dan omgekeerd. Ga uit van 3 Watt per 1000 liter als de zon in de volle zon ligt en/of een grote visbezetting heeft.
Op de doos staat vaak vermeld voor welke hoeveelheid water de ultra violet lamp geschikt is. Het idee van hoeveel water er door de lamp moet gepompt worden hangt af van fabrikant tot fabrikant. Je houdt je best aan deze richtlijnen.
Gesuggereerd wordt dat de lengte en de diameter van de contactkamer (meestal kwartsbuis) belangrijker is dan het aantal watt. Met andere woorden hoelang blijft het water in de lamp en hoeveel water wordt er per seconde bestraald. Een langere bestraling betekent een efficiëntere sterilisatie. Grotere vijvers eisen een sterkere lamp(en) met langere contactkamers dan kleine vijvers. Een bredere diameter van de contactkamer laat meer water door maar het zal niet allemaal even dicht voorbij te lamp passeren wat minder efficiënt is. Sommige fabrikanten ontwikkelden speciale contactkamers waarbij het water spiraalsgewijs rond de lamp stroomt waardoor de tijd verdubbeld wordt. Soms krijgen vijver bezitters hun water niet helder omdat het water té snel door de ultra violet lamp stroomt.
De toepassing in de vijver
Ultra violet lampen worden toegepast in vijvers waarbij het biologisch evenwicht niet kan instaan om zweefalgen te onderdrukken. In koivijvers en gemengde vissenvijver die bezet zijn met een té groot aantal vissen tegenover het plantenbestand (als dat er is) of filter. Ook in tuinvijvers (gemengde vijver, planten-vissen, siervijver) wordt vrij vaak een UV lamp gebruikt. In zwemvijvers en bij sommige speciale vijvers (waarbij water als visueel en auditief aspect wordt gebruikt) kan een UV lamp worden ingezet
Er zijn heel wat verschillende modellen op de markt. Er zijn ultra violet lampen die werken met de gewone netstroom en er zijn ook lampen die gebruik maken van gelijkstroom voor de kleinere vijver. De meeste ultra violet lampen hebben een speciale kwartsbuis waarin de kwikdamp lamp geschoven wordt. Kwarts heeft de bijzondere eigenschap om ultra violet licht met een minimum aan verlies door te laten. Gewoon glas zou de uv stralen teveel breken. Belangrijk voor een goede werking van de ultra violet lamp zijn niet alleen het voldoende wattage, de contacttijd maar ook de hoeveelheid straling die uiteindelijk het water bereikt (penetratie). De zuiverheid van het vijverwaterspeelt hierin een grote rul. Reinig de kwartsbuis om de 6 maand met een zachte doek en azijn omdat kalkaanslag een veel voorkomend probleem is. Wees heel voorzichtig met de kwartsbuis, ze is uiterst breekbaar. U doet er goed aan om altijd een reserve exemplaar bij de hand te hebben. De lamp zelf vervangt u bij intensief gebruik (24 uur op 24) om het jaar. Als de lamp in sommige maanden (winter) wordt uitgeschakeld kunt u wellicht langer met een uv lamp de vijver helder houden. Daarna neemt de lamp snel in intensiteit af. In principe is de lamp na 8000 tot 9000 branduren op. De glasbuis vertoont dan aan de binnenkant een zwarte tot violet achtige kleur.
Bij goede ultra violet lampen moet u op een gemakkelijke manier de kwartsbuis en de lamp kunnen monteren en demonteren.
Ultra violet lampen voor netstroom sluit u beter aan via een apart stopcontact, goed geaard en voorzien van een sterke zekering. Het is altijd mogelijk dat de kwartsbuis barst. Laat de UV lamp nooit ingeschakeld zonder dat er water doorheen stroomt. Oververhitting is niet ondenkbaar.
De mening waar de ultra violet lamp moet geplaatst worden lopen uitéén. De ultra violet lamp moet altijd in combinatie met een filter gebruikt worden. Een ultra violet lamp maakt kleine organische partikeltjes van de algen en wat overblijft, is dood organisch materiaal (vlokken van groene smurrie) wat u best wegfiltert.
De ultra violet lamp plaatsen we vlak voor of vlak achter het filter afhankelijk van het filtertype. Bij een pomp gevoede filter (oeverfilters) waarbij de pomp in het water staat en het filter buiten de vijver wordt de UV lamp altijd voor het filter geplaatst. Het dode organische materiaal wordt dan direct verwerkt door de mechanische filtermaterialen.
Om technische redenen kunnen we bij gravity filters de UV lamp niet voor het filter plaatsen. Gravity filters zijn verbonden met bodemafvoeren (bodemdrains) d.m.v. pvc buizen met een diameter van 80 of 110 mm. Ultra violet lampen kunnen enkel buisdiameters aan tot 50 mm. Bodemafvoeren kunnen door de werking van de zwaartekracht ook het organische materiaal wat op de bodem ligt (bladeren, uitwerpselen en allerlei ander dood organisch materiaal) afzuigen en vervoeren naar het filter. Het is niet mogelijk om hier de ultra violet lamp voor het filter (vaak voorfilter zoals vortex, zeef,?) te plaatsen omdat een grote buisdiameter vereist is om het grotere afval (bladeren) af te voeren. Bij gravity filters plaatsen we de ultra violet lamp dan ook direct achter het filter of na de pomp (die achter het filter staat). Het dode organische materiaal komt dan wel weer rechtstreeks in de vijver tenzij we een bijkomende filtering voorzien na de uv lamp zoals een zandfilter.Bij toepassing van ozon plaatsen we de UV lamp altijd voor de ozon installatie, anders wordt waterperoxide geproduceerd.
We zorgen ook altijd voor een éénvoudige mogelijkheid om het volledige toestel weg te halen (voor onderhoud, reparatie, wegbergen winterperiode) en terug te plaatsen maar waarbij het filter wel kan verder werken. Gravity filters eigenaars voorzien de nodige koppelingen en afsluitkranen om waterverlies te voorkomen.
Ultra violet lampen garanderen bij de juiste keuze van de sterkte en het onderhoud glashelder water maar ze nemen niet de oorzaak weg van de zweefalgen aangroei, wel de symptomen: het groene water.
Krachtige UV
Bij de intrede van ozon in de koi hobby werd aangenomen dat dit op termijn het gebruik van UV lampen zou minderen. Maar door de complexiteit, de kostprijs en de gezondheidsrisico?s dreigt de toepassing van ozon een stille dood te sterven. Momenteel doet een nieuwe generatie uv lampen hun intrede in de vijver hobby. Het gaat om extra krachtige uv lampen die naast het behandelen tegen zweefalgen ook krachtig genoeg zijn om bepaalde (ziekteverwekkende ) organismen te doden. Hierdoor wordt de bacteriedruk in de vijver verlaagd. Er zijn nu twee modellen op de markt. De UVC plus die verdeelt wordt door Quality-Totaal en de BIO-UV die op de markt wordt gebracht door SIBO.
