Ziekteverwekkers en het ontstaan van visziekten

Iedereen is wel al eens in contact gekomen met een zieke vis of heeft zelfs al enkele vissen of het gehele visbestand verloren, maar waarom worden ze ziek?

Vissen die in een kunstmatige omgeving leven zoals een aangelegde vijver in onze tuin, zijn meer vatbaar voor verschillende ziekten. Optimale voorwaarden voor een goede gezondheid worden in een vijver eigenlijk nooit bekomen. Het behoud van zo goed mogelijke voorwaarden is tevens heel moeilijk in de praktijk te brengen.

De middelen om tot een diagnose te komen, mogen dan nog zo doeltreffend en betrouwbaar zijn, vaak is het zo dat de keuze uit een lijst van bestrijdingsmiddelen voor een bepaalde ziekte nogal beperkt kan zijn.

Er zijn maar twee remedies om de vijver zo goed mogelijk te vrijwaren van ziekten en ziekteverwekkers en dat is door preventief te handelen door bv. regelmatige observatie bij het voederen en onmiddellijk in te grijpen indien het evenwicht in de vijver verstoord werd.

Een pathogeen agent is een organisme dat een ziekte kan verwekken. Dit organisme kan een parasiet, een virus, een zwam of een bacterie zijn.

De ziekte zelf (pathologie) kan ontstaan door één of meerdere van deze organismen tezamen. Ook door een abnormale toestand waarin de vis zich bevindt, kan een ziekte uitbreken.

Een vis wordt nog niet ziek omdat hij een pathogeen organisme bevat.

In het algemeen kunnen we stellen dat alle vissen pathogene organismen dragen. Dit vormt echter nog geen zekerheid dat de ziekte zal uitbreken. Vroegtijdig herkennen en tijdig behandelen van het pathogene organisme is dan ook zeer belangrijk om verdere problemen in het visbestand te vermijden.

Pathogene organismen hebben meestal volgende kenmerken:

• Ze zijn dikwijls niet in staat om de ziekte zelf tot uiting te brengen.
• Ze zijn met het blote oog niet of zelden waar te nemen.

Toch kunnen onze vissen op een zeker moment ziek worden. Dit komt hoofdzakelijk door “stress“. Stress wordt bij vissen veroorzaakt op verschillende manieren:

• Overbevolking van de vijver.
• Slechte waterkwaliteit en milieu in het algemeen.
• Verkeerde voedingsgewoontes.
• Transport.
• Te kleine of te ondiepe vijver.
• Temperatuurschommelingen.
• De aanwezigheid van pathogenen.
• Onrustige omstandigheden (natuurlijke vijanden, schepnetten,…)
• Enz.

Stress brengt met zich mee dat bepaalde bestanddelen zoals hormonen en adrenaline, in het lichaam van de vis worden aangemaakt. Deze stoffen doen een vis bijvoorbeeld wegvluchten van een natuurlijke vijand. Bij de aanmaak van deze stoffen zijn er ook neveneffecten die dan weer de gezondheid in het algemeen en de immuniteit van de vis aantasten alsook de verdediging tegen reeds aanwezige pathogenen die -zoals eerder gezegd- zo goed als altijd aanwezig zijn.

Wat stress bij vissen betekent, kunnen we stellen dat stress veroorzaakt wordt door verschillende bronnen en dat het het afweermechanisme en de gezondheid van de vis aantast van enkele minuten tot enkele dagen afhankelijk van de bron. Zo zal een vluchtproces van een natuurlijke vijand het afweermechanisme voor een kortere tijd doen afnemen, eerder dan een slechte waterkwaliteit waarin de vis altijd vertoeft.

Een ziekte kan de bovenhand krijgen als de natuurlijke afweermechanismen van de vis afnemen. Afweermechanismen verminderen door stress. Wanneer de pathogenen te talrijk worden, is de kans op uitbreken van de ziekte zeer reëel.

Drie elementen zijn belangrijk voor de al dan niet ontwikkeling van een ziekte:

• De pathogenen: wanneer deze te talrijk aanwezig zijn.
• Het leefmilieu: wanneer het leefmilieu niet optimaal is.
• De vis: wanneer de vis stress heeft.

Belangrijke aandachtspunten:

• Begin nooit met een behandeling alvorens de juiste diagnose te stellen. Een juiste diagnose is dus van het allergrootste belang om een ziekte te bestrijden. U begrijpt dat een verkeerde diagnose ook nooit kan leiden tot een goede behandeling. In tegendeel zelfs. De behandeling kan dan misschien meer kwaad dan goed doen. Een vis die zich schuurt, heeft daarom nog geen last van parasieten, en mocht het toch de reactie zijn op een parasiet, welke parasiet.
• Dien nooit medicatie toe zonder het lezen van de bijsluiter of het inkijken van de samenstelling van het product. Medicatie die aan het water wordt toegevoegd, kan nog ettelijke maanden in de vijver aanwezig zijn. Zo kan bv. kopersulfaat (een zwaar metaal) zich vastzetten op organisch materiaal dat op de bodem ligt. Dit kan maanden aanwezig zijn. Het gebruik van andere producten kan in combinatie met dit kopersulfaat leiden tot een negatieve reactie met groot vergiftigingsgevaar voor uw vissen tot gevolg.
• Controleer de waterkwaliteit. Water moet optimaal zijn. Hogere nitrietwaarden leiden tot een lagere opname van zuurstof in het bloed van vissen. Doen we daarbij nog eens medicatie, dan kan dit voor problemen zorgen. Een te hoge watertemperatuur is ook niet goed.
• Een behandeling uitproberen op enkele vissen die apart worden gehouden, verdient de voorkeur alvorens te beginnen met de behandeling van de vijver en het gehele visbestand.
• De meeste behandelingen zijn gevaarlijk. De meeste behandelingen bij onze vissen staan een goede en optimale opname van zuurstof vaak voor een stuk in de weg.
• Alle behandelingen zijn in mindere of meerdere mate giftig. Men gebruikt stoffen die giftiger zijn voor het te bestrijden pathogeen dan voor de te behandelen vis, zelfs indien de vis vertoeft in optimale omstandigheden. Is dit niet zo, dan kan de behandeling voor de vissen zelfs gevaarlijker zijn dan voor het pathogeen organisme.
• De vissen nuchter houden gedurende een dag en een nacht. Door niet te voederen van de vissen wordt hun stofwisseling gewijzigd en wordt de vraag naar zuurstof verminderd.
• Producten hebben ook hun nevenwerkingen. Alle behandelingen zijn giftig. Niet alleen voor het pathogene organisme uiteraard, maar ook voor ons vijverbiotoop kan een product een negatieve invloed hebben. Antibiotica is nefast voor onze bacteriën in de filter. Bepaalde producten vergiftigen planten, enz. Leer daarom goed de te gebruiken producten kennen, probeer er meer over te lezen.
• Breng in het behandelde water meer zuurstof door het gebruik van zuurstofsteentjes, een waterval of een druppelfilter. Meng de producten ook goed zodat ze in gelijke concentraties in het water terecht komen.
• Controleer of een behandeling werkt en besluit dan om een behandeling voort te zetten of te stoppen