The Pond Library

Nishikigoi wonder van Yamakoshi

yamakoshi

Nishikigoi, of kortweg Koi. Een unieke samensmelting van rust, kracht en een werkelijk adembenemende schoonheid vindt men terug in dit edele huisdier. Sinds de geboorte van de Koi, zo”n 200 jaar terug in de bergen van Yamakoshi, is haar opmars zowel binnen als buiten de grenzen van Japan niet meer te stuiten. Middels dit artikel stel ik U met alle plezier voor aan een prachtige hobby die wereldwijd reeds vele harten heeft gestolen.

Het was eigenlijk bij wijze van puur toeval dat enkele Japanse rijstboeren uit de omgeving van Yamakoshi, in de prefectuur Niigata, ruim 200 jaar geleden de eerste gekleurde karpers kweekten. Het waren kleurrijke mutanten van de gewone karper, die men daar hield om de lokale bevolking van een gevarieerd dieet te kunnen voorzien tijdens de veelal strenge winters in het bergachtige gebied. De mutanten werden “ geheel terecht – gewaardeerd om hun kleurenpracht en men ging ze dan ook, bij wijze van experiment, selecteren op kleur. Vele honderden kleurvariëteiten van de karper zijn er zo ontstaan en niet zonder succes! Het zwemmende juweel groeide in korte tijd uit tot het nationale symbool van Japan en zij kreeg daarnaast een internationale bekendheid. Pas in de tweede helft van de vorige eeuw brak de Koihobby definitief door in de rest van de wereld. Engeland nam hiertoe het initiatief, maar inmiddels zijn ook Nederland, België en Duitsland aan de Koi!

yamakoshi

Rust, Kracht & Adembenemende Schoonheid

Het houden van Koi schenkt ons voldoening in velerlei opzichten. Koi zijn levende wezens die relatief weinig zorg vereisen en die geen schade zullen ondervinden indien deze zorg voor een dag ontbreekt. En gezien het feit dat Nishikigoi gemiddeld een leeftijd bereiken van 20 jaar of meer, is het geen vreemd gegeven dat veel liefhebbers een bijzonder hechte band opbouwen met hun Koi. Het zijn in mijn ogen edele dieren. Behandel ze dan ook met respect.

Niet alleen is de Koi elegant, zij is daarnaast ook het toonbeeld van schoonheid. De kleurenpracht van de zwemmende juwelen bij afmetingen van soms wel meer dan een meter lengte (!) is immers ongeëvenaard. Wie rustig bij de vijver staat en de vreedzame, elegante zwembewegingen van de Koi op zich laat inwerken, zal zich van de alledaagse stress bevrijd voelen. De Nishikigoi is een bijzonder dierbaar sieraad voor uw vijver.

De relatie met de dealer is een verhaal apart. Het is van het grootste belang dat u een goede band opbouwt met een vaste dealer, zodat er een wederzijds vertrouwen ontstaat. Dit zal zich in de loop der jaren uitbetalen in voordelen voor beide partijen zoals wederzijds vertrouwen, eventuele kortingen, minder kans op ziekten en welgemeende adviezen. Alvorens u überhaupt overgaat tot de aanschaf van Koi of de bouw van een vijver raden wij u aan zich breed te oriënteren en informeren middels o.a. het lezen van boeken, magazines en internetmedia; lid te worden van een Koivereniging en het bezoeken van verschillende dealers en handelaren. Wees kritisch “ dat mag best – en laat u vooral heel goed informeren!

Uw Droomvijver

De Koi verschilt significant van de goudvis. Zij stelt dan ook heel andere eisen aan de vijver en haar constructie. Om jarenlang te kunnen genieten van uw Koi is een goed functionerende vijver essentieel. Een beplante vijver is veelal geen verstandige keuze aangezien Koi nog altijd veel van hun oerdriften bezitten en best een “hapje plant” lusten. U kunt daarom het beste kiezen voor een gemetselde en / of gepolyesterde vijver, welke u naar uw droomontwerp kunt bouwen of laten aanleggen door een daarvoor gespecialiseerd bedrijf. Het ontwerp heeft bij voorkeur een vorm die een goede doorstroming waarborgt en tegelijkertijd aansluit op de omringende tuin. Het is daarbij aan te raden een locatie te kiezen die in het zicht ligt, maar uit de buurt van bomen en daarbij bereikbaar is voor voorzieningen als elektriciteit en vers water. Een zonnige plek brengt voornamelijk voordelen met zich mee. Een gemiddelde Koivijver is 1,2 meter diep, maar beter is nog om een diepte van 1,5 “ 2 meter te overwegen.

Het Belang van een Goede Filterinstallatie

De gezondheid en het welzijn van de Nishikigoi valt en staat met de kwaliteit van het water waar hij of zij in zwemt. “Slecht water” leidt niet alleen tot zieke of zwakke Koi, maar ook tot groen water, slecht groeiende planten en andere teleurstellingen. Goed watermanagement is daarom een vereiste voor een zorgeloze beleving van de hobby. Dit kan men eenvoudigweg bereiken door de aanschaf of bouw van een goede filterinstallatie, welke in kan staan voor een efficiënte reiniging van het water en garant staat voor een Koi vriendelijke leefomgeving. Een vijver is in principe een gesloten systeem met een begrenst volume aan water, terwijl deze continue wordt vervuild door uitwerpselen, voedselresten, vallend blad, etc. Een goed filter behoort deze vaste verontreinigingen, maar ook haar (veelal schadelijke) afbraakproducten, direct uit het systeem te halen cq. om te zetten naar onschadelijke bestanddelen, zodat het water geschikt blijft voor onze gevinde vrienden.

De twee belangrijkste stappen van het filtratieproces zijn de (mechanische) voorfiltratie en de biologische filtratie. Het voorfilter (bijv. zeefbochten, vortexen, filterborstels,¦) is voorr het filter geplaatst en dient ervoor om vaste deeltjes voorafgaande aan de werkelijke bioconversie direct uit het water te verwijderen. Vervolgens komt het water aan in het biologische filtergedeelte, alwaar bacteriën schadelijke stikstofhoudende afbraakproducten als ammoniak en nitriet via ingewikkelde chemische processen omzetten naar minder schadelijke stoffen, zodat het water weer veilig terug kan naar de vijver. Deze œnitrificerende bacteriën – aangehecht op zgn. “biocarriers” als dynamische filtermedia (Bioflow KNS, Kaldnes K1, Bee-cell2000), bioballen, lava of substraat en Japanse of matala matten – vormen het kloppende hart van de vijver en vragen vooral heel veel zuurstof. Het eindresultaat van een goedwerkend filter is sprankelend helder en oergezond water!

Hulptroepen!

Zonet beschreven wij al het belang van de nitrificerende bacteriën, die er 24/7 aan bijdragen dat afvalstoffen in het ecosysteem weer beschikbaar komen voor o.a. planten. Dit gaat volgens een ingewikkelde cyclus, de stikstofkringloop, in verschillende tussenstappen. Hiervan zullen wij er enkele doorlopen, aangezien de kennis hiervan essentieel is voor het begrip van water en waterkwaliteit.

Dag in, dag uit wordt er organisch afvalmateriaal gevormd. Uitwerpselen van uw Koi, dood plantmateriaal en voedselresten zijn slechts enkele voorbeelden. Dit organisch materiaal bestaat voor een belangrijk deel uit eiwitten, die op hun beurt weer stikstof als belangrijk component bezitten. Het afvalmateriaal wordt al snel afgebroken, waarbij de giftige stoffen ammonium (NH4+) en / of ammoniak (NH­3) vrijkomen. Nitrificerende bacteriën gaan hiermee aan de slag en zetten dit, met heel veel zuurstof, via het eveneens giftige nitriet (NO2-) om naar het onschadelijke nitraat (NO­­3), wat planten weer kunnen gebruiken om te groeien. De cirkel is rond.

Om het biologische deel van het filter versneld op gang te helpen kan men deze enten met bacteriepreparaten. Filterbacteriën zijn zowel in gevriesdroogde als vloeibare vorm verkrijgbaar, de laatste optie lijkt de voorkeur te hebben. Echter, een beetje filtermedium afkomstig uit rijpe filtersystemen voldoen minstens zo goed als entmateriaal¦

Nogmaals Zuurstof

Zuurstof (O2) neemt een aparte plaats in op het geheel en wij benadrukken nog maar eens het belang van dit stofje. Het vóórkomen van het molecuul is een essentiële voorwaarde voor leven, een goed werkend filter en een optimale ontwikkeling van uw Koi. Hiertoe dient men de vijver, maar voorál het filter, goed te beluchten middels een luchtpomp. Dit is een pomp die lucht aanzuigt en deze via luchtslangen in luchtsteentjes blaast, welke in de vijver uitmonden, met als doel het zuurstofniveau van het vijverwater te doen toenemen.

Meerkamerfilter, Beadfilter of toch BWB?

Een filterinstallatie kent vele verschijningsvormen en als beginner is het niet ondenkbaar dat u door de bomen het bos niet meer ziet. Wij zijn echter in staat om drie belangrijke hoofdstromingen in de huidige wereld van het watermanagement aan te geven; nl. het meerkamerfilter, het beadfilter en het “bewegend bed” principe. Van dit rijtje is het meerkamerfilter eigenlijk het meest conventioneel. Zo”n filter bestaat uit meerdere kamers met daarin verschillende filtermaterialen. Vaak achtereenvolgens gevuld met filterborstels, bewegend bed en Japanse en / of matala matten. Grofweg kan men stellen dat een dergelijk filter een inhoud moet hebben die ongeveer gelijk is aan 1/5 van de totale vijverinhoud, maar beter is nog om de grootte van het filter te berekenen op de uiteindelijke visbezetting. Belangrijkste nadeel van dit filtertype: het intensieve onderhoud.

Een meerkamerfilter kan men zowel als “gravity” systeem als “pompgevoed” systeem integreren in het geheel. “Gravity” wil zeggen dat men gebruik maakt van bottomdrains en dat het “vuile” water en het bodemslib vanaf de bodem het filter in wordt getrokken. In de laatste kamer staat een pomp die voor de waterverplaatsing zorgt, terug naar de vijver. Dit filter staat op hetzelfde niveau als de vijver en werkt dus op basis van “de wet der communicerende vaten”.  Een pompgevoed systeem, het alternatief, wordt minder toegepast. Hierbij staat de pomp in de vijver, die het vijverwater naar het filter loodst. Het schone water stroomt vervolgens, onder invloed van de zwaartekracht, terug de vijver in. Een pompgevoed filter staat meestal op de rand van het vijver, altijd bóven de waterspiegel van de vijver.

Naast het kamerfilter bestaat er het beadfilter. Beadfilters zijn vooral interessant omdat ze zeer weinig plaats in beslag nemen terwijl ze toch, dankzij de ontelbare korrels, een groot nuttig oppervlak hebben voor de nitrificerende bacteriën. Eén beadfilter bevat vele duizenden van deze zgn. œbeads. Het onderhoud stelt niet veel voor en bovendien hebben wij het hier over een zeer energiezuinige wijze van filtratie. Vanwege de efficiëntie, ruimte- en energiebesparing is het zeker de moeite waard om de aanschaf van dit filtertype te overwegen. Echter, de prijs is iets minder rooskleurig.

Het bewegend bed, als hekkensluiter van een illuster rijtje, is de laatste jaren enorm in opkomst. Vaak wordt het principe toegepast in meerkamerfilters of in varianten daarvan. De verhouding in een kamer waar men bewegend bed gebruikt is plusminus 50% biocarrier (Bioflow KNS, Kaldnes K1, Bee-Cell2000) en 50% water. De filtermedia worden in beweging gebracht door middel van een zeer intensieve beluchting. De keuze voor de naam “bewegend bed” is dan ook niet zo vreemd. Het principe is relatief goedkoop en is een ideale behuizing voor uw bacteriecultuur.

De Kracht van UV

Hoe krachtig uw filter ook is, bij een hoge visbezetting zijn zweef- en draadalgen in de vijver haast niet te vermijden en daar kan het filter op zichzelf helemaal niets aan doen. Algen worden primair veroorzaakt door een overschot aan voedingsstoffen (nitraten, fosfaten) in het water en zijn in principe niet schadelijk, maar wel heel ongewenst! De schappen van Koi speciaalzaken liggen tegenwoordig vol met poedertjes, middeltjes en apparaten die deze algen knock-out kunnen slaan. Echter, niet iedere oplossing is zonder gevaren. De UV-C lamp, één van de beproefde oplossingen tegen zweefalgen, is daarentegen relatief veilig in gebruik. De lamp straalt UV licht uit in een frequentiegebied die zweefalgen doet sterven, zodat de “groene soep” als sneeuw voor de zon verdwijnt. Resultaat: glashelder water! Voor een “gewone” siervijver kunt u met gemak een vermogen van 1 à 2 Watt per 1.000 liter water aanhouden, terwijl een Koivijver op zijn minst 3 à  4 Watt per 1.000 liter vereist. Het is dan wel van belang om ervoor te zorgen dat het vijverwater voldoende contacttijd maakt met de UV straling, zodat het apparaat zijn werk naar behoren kan uitoefenen. Dit kan men bereiken door de capaciteit van de pomp af te stemmen op het vermogen van de lamp. Veelal is de UV lamp na één vijverseizoen opgebrand en toe aan vervanging. Een opmerking: koper en zink zijn, in welke concentratie dan ook, uit den boze! De vijver is immers géén chemisch afvaldepot.

Perfect Watermanagement

U heeft het al eerder kunnen lezen en wij herhalen het nog maar eens. De gezondheid en het welzijn van de Nishikigoi valt en staat met de kwaliteit van het water waar hij of zij in zwemt. Dit staat als een paal boven water, maar hier is geen touw aan vast te knopen wanneer u niet precies weet wat men nu juist verstaat onder “goede waterkwaliteit”. Welnu, men spreekt van een goede waterkwaliteit, wanneer het tegemoetkomt aan de eisen en voorwaarden die een Koi aan haar leefomgeving stelt. Dit komt er op neer dat men de Koi zoveel mogelijk moet behoeden voor schommelingen in het milieu, dat er zoveel mogelijk opgeloste zuurstof voorhanden moet zijn en dat er zo min mogelijk (giftige) afvalstoffen in het water mogen verblijven. Een goed filter is een eerste begin, maar er is meer dan dat alleen.

Een aantal waterwaarden, of parameters zoals zij met een mooi woord worden genoemd, moeten extra in de gaten worden gehouden. De pH (zuurgraad), KH (carbonaathardheid of bufferend vermogen) en GH (totale hardheid) zijn algemene waarden van het water. Voor de zuurgraad geldt dat deze stabiel moet zijn en dus niet al teveel mag schommelen. Normale waarden variëren van pH 6 tot pH 8. Een stabiele zuurgraad is te bewerkstelligen door een carbonaathardheid aan te houden die voldoende hoog is (tussen 4 en 10 °dH). De GH moet ten slotte een waarde hebben van minimaal 8 °dH om normale groei van waterleven toe te staan. De laatste jaren is er in de Koiwereld een begrijpelijke tendens ontstaan rondom het (per expres) handhaven van lage KH- en GH-waarden. Voor beginners is het niet iets om te overwegen zonder zich eerst de basisprincipes kenbaar te hebben gemaakt. Hier kom ik in een later, diepgaander, artikel nog eens op terug.

Naast deze genoemde waarden zijn tevens concentraties van ammonium/ammoniak, nitriet en zuurstof van het allergrootste belang. Ammonium/ammoniak (NH4+) en nitriet (NO­2-) zijn giftige (!) afbraakproducten van de stikstofcyclus die niet of nauwelijks meetbaar mogen zijn! Wanneer dit wel het geval is, zal men onmiddellijk in moeten grijpen middels waterverversing om te voorkomen dat de vissen in de problemen komen. Het belang van zuurstof is al eerder aan bod gekomen; deze moet voldoende hoog zijn.

Alle bovenstaande parameters kunnen op eenvoudige wijze worden gemeten door de hobbyist. Hiervoor zijn “ naar volgorde van precisie – meetsticks, druppelsetjes en digitale meetapparatuur in de handel. Omwille van de nauwkeurigheid komen enkel druppelsets en digitale meetapparatuur in aanmerking. Druppelsetjes zijn goedkoop, maar het testen is vaak arbeidsintensief en het resultaat soms wisselend. Digitale meetapparatuur geven zeer nauwkeurige waarden en het testen is zo gepiept. Helaas ligt de prijs ervan vele malen hoger.

Kwaliteit & Variatie

Koi worden dikwijls de “varkens van de vijver” genoemd. Dit getuigt niet van al te veel respect, maar er zit wel degelijk een kern van waarheid in. Wat u uw Koi ook zult voorschotelen, opvreten zullen ze het meestal toch wel. Alleen niet alles wat hen wordt gegeven, is even goed voor hun gestel. Variatie in het dieet is een vereiste, kwaliteitsvoeding is essentieel. Het is een onderwerp waar ik een boek over vol zouden kunnen schrijven, ware het niet dat er slechts een beperkte ruimte voor gereserveerd is.

Goed Koivoer dient te bestaan uit de juiste ingrediënten en behoort een geschikte verhouding aan eiwitten, vetten, koolhydraten, vitamines en mineralen te bevatten. Ook zult u rekening moeten houden met het feit dat een Koi koudbloedig is en dat de vertering daarom afhankelijk is van de seizoenen. Hoe warmer het is, des te meer men mag voeren. Beneden de 6 °C voert men niet meer, het is simpelweg te koud. “s Zomers geeft men standaard voer, kleurvoer of groeivoer, terwijl de Koi in de winter graag “wheatgerm” voeding krijgen. Dit doet men het liefst in zo klein mogelijke porties verdeeld over de dag en vooral niet in één keer. Dagelijks voert men doorgaans 1 à 2% van het lichaamsgewicht. Het liefst drijvende voer moet dan in principe binnen 2 minuten zijn verzwolgen.

Dokter Koi

Nishikigoi zijn levende wezens. Tot mijn grote spijt zijn “ziekte” en “dood” echter onlosmakelijk verbonden met het alles wat leeft. Dus ook Koi kunnen ziek worden. Meestal is een dergelijke toestand toe te schrijven aan verkeerde voeding of slechte huisvesting (lees: waterkwaliteit!), waaruit des te meer blijkt dat de liefhebber van Nishikigoi zich de basiskennis van de hobby eigen zal moeten maken en op deze wijze in kan staan voor het welzijn van dit huisdier. Dit artikel zou een eerste begin moeten zijn bij het opbouwen van die fundamentele Koi kennis.

Stress, zuurstofgebrek, temperatuurschommelingen, hoge ammonium en/of nitrietwaarden en zo nog vele andere ziekmakende factoren kunnen een verzwakte weerstand en ziekte of zelfs de dood tot gevolg hebben. In principe is een zulke situatie te voorkomen door zich te houden aan de basisregels, maar mocht het onverhoopt toch zover komen; wacht niet te lang en grijp direct in. Vaak is het verstandig om de hulp in te roepen van een zgn. “Koidokter“, een dierenarts die is gespecialiseerd in Koi. Experimenteer NOOIT zelf met allerhande medicijnen om achteraf te ontdekken dat dit een averechts effect heeft gehad. Overdoseer nimmer en bedenk dat beluchting ook hier essentieel is. Weet wat u kan en overschrijd deze grens niet. Het gaat immers om het bestwil van uw Koi!

Dennis Barten

Dennis Barten

Sinds het najaar van 2005 was Dennis Barten de hoofdredacteur van Koi Wijzer, het magazine van de vereniging KOI 2000. Als persvoorlichter was hij bovendien nauw betrokken bij de organisatie van De Nationale Koi- en Vijverdagen. Hij is woonachtig in Nijmegen en studeerde geneeskunde (medicijnen) aan de Radboud Universiteit. Voor deze sie schrijft Dennis artikelen over verschillende onderwerpen, veelal vanuit een kritisch-wetenschappelijke invalshoek.

The Pond Library

Als tuinliefhebber maak je een tuin pas echt compleet met een waterpartij in de vorm van een vijver of water ornament. Een vijver maak je pas echt af met waterplanten, vijvervissen en waterdieren. De liefhebbers van prachtig gekleurde koi noemen we koi keepers.

De Nieuw hier? Start hier! pagina geeft je een compleet overzicht van de interessantste en meest populaire artikels op de site

De Vijvers en Koi Kennisbank zit boordevol achtergrondinformatie over alle aspecten van de tuinvijver en koi hobby. Dit is de basiskennis en uitleg over alle begrippen.